Ντος Πάσος, Τζον

(John Roderigo Dos Passos, Σικάγο 1896 – 1970). Αμερικανός συγγραφέας. Γιος Πορτογάλου μετανάστη, σπούδασε στο Χάρβαρντ· στρατεύτηκε στον A’ Παγκόσμιο πόλεμο και υπηρέτησε στη Γαλλία και στην Ιταλία. Η εξέγερσή του κατά του μιλιταρισμού του ενέπνευσε τα μυθιστορήματα Η μύηση ενός ανθρώπου... 1917 (1920) και Τρεις στρατιώτες (1921). Μετά τον πόλεμο ταξίδεψε πολύ στην Αμερική και στην Ευρώπη ως δημοσιογράφος και επισκέφθηκε την ΕΣΣΔ. Οι ανταποκρίσεις του από τα ταξίδια του στο εξωτερικό αντλούν από τις χώρες που επισκέφθηκε την αφετηρία για μια κοινωνική ανάλυση και ακολουθούν από κοντά την αφηγηματική του παραγωγή, από το μυθιστόρημα του Ο Ροσινάντε ξανά στο δρόμο (1922) έως το Σε όλες τις χώρες (1934) και το Ταξίδια ανάμεσα στους πολέμους (1938). Η λεγόμενη χαμένη γενιά, με την εξέγερσή της εναντίον των θεσμών της αμερικάνικης κοινωνίας, βρήκε στον Ν. τον πρωτοπόρο μαχητή της: τα κοινωνικά του ενδιαφέροντα εκδηλώθηκαν σε μια σειρά μυθιστορήματα, όπου το δράμα του ατόμου συνδέεται στενά με τις συνθήκες που επικρατούν σε ολόκληρη την κοινωνία· οι τεχνικές καινοτομίες του Ν. άσκησαν μεγάλη επίδραση σε συγγραφείς όχι μόνο Αμερικάνους. Το Μανχάταν (1925) ήταν το πρώτο του πειραματικό μυθιστόρημα: ο Ν. υιοθέτησε σε αυτό την πανοραμική ενατένιση - συνεχές πέρασμα από το ένα πρόσωπο του έργου και από το ένα περιβάλλον στο άλλο, για να μεταδώσει την αίσθηση της ταυτόχρονης προώθησης ενός συνόλου - που έγινε ο χαρακτηριστικός αφηγηματικός του τρόπος· πρωταγωνιστής της υπόθεσης είναι, στην περίπτωση αυτή, η ίδια η πόλη. Το πιο αντιπροσωπευτικό έργο του Ν. παραμένει ωστόσο η τριλογία ΗΠΑ (1938) - Ο 42ος παράλληλος (1930), 1919 (1932) και το Μεγάλο χρήμα (1936) - στην οποία η πανοραματική θέα, εμπλουτισμένη και με άλλα μέσα ύφους, επεκτείνει το αντικείμενο της ερευνάς του σε ολόκληρη την Αμερική και κατορθώνει να δώσει, παρά την προσπάθεια της τεχνικής έκφρασης, μια ισχυρή εντύπωση συνόλου. Στα επόμενα έργα του, οι θέσεις του Ν. αμβλύνθηκαν, έχασαν σε ρωμαλεότητα και ενστικτώδη βιαιότητα, όπως φάνηκε στη δεύτερη τριλογία του Περιοχή της Κολούμπια (1953), που αποτελείται από τα μυθιστορήματα Οι περιπέτειες ενός νέου (1939), Aριθμός ένα (1943), Το μεγάλο σχέδιο (1949), καθώς και στα μυθιστορήματα Γη της επαγγελίας (1951) και Οι μεγάλες μέρες (1958). Μικρότερης αξίας είναι τα Τρία θεατρικά (1934), και τα κοινωνικής έμπνευσης. Ο Αμερικανός συγγραφέας Τζον Ντος Πάσος.